- Filistin’de Afganistan’da Suriye’de Yemen’de Myanmar’ da bir çocuk.
Evrensel değerlerimizde her çocuğun demokratik bir toplumda özgürce bir yaşam kurma, düşüncelerine ifade etme, eğitim, sağlık hizmetlerinden ve sosyal güvenceden yararlanma hakkı vardır. Dünyada kabul görmüş Çocuk Hakları Sözleşmesi uyarınca devletler her çocuğun bu haklardan yararlanabilmesi adına kaynakları ve koşulları gözeterek gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Sözleşme doğrultusunda her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.
Çocuk Hakları Sözleşmesi; “Md. 38. Taraf Devletler, silahlı çatışma halinde kendilerine uygulanabilir olan uluslararası hukukun, çocukları da kapsayan insani kurallarına uymak ve uyulmasını sağlamak yükümlülüğünü üstlenirler. Taraf Devletler, onbeş yaşından küçüklerin çatışmalara doğrudan katılmaması için uygun olan bütün önlemleri alırlar… Silahlı çatışmalarda sivil halkın korunmasına ilişkin uluslararası insani hukuk kuralları tarafından öngörülen yükümlülüklerine uygun olarak, Taraf Devletler, silahlı çatışmadan etkilenen çocuklara koruma ve bakım sağlamak amacıyla mümkün olan her türlü önlemi alır” maddesi hükmü ile çatışmalardaki çocuklarını korumayı hedeflemiştir.
Sözleşmede savaşta ve silahlı çatışmalar içerisinde kalan çocukların bedensel ve ruhsal bakımdan sağlığına yeniden kavuşması ve yeniden toplumla bütünleşebilmesinin temini için uygun olan tüm önlemlerin alınmasına, beslenme, giyim ve barınma konularında destek programları uygulayacağına yer verilmektedir.
Ancak savaşların ve iç çatışmaların devam ettiği ülkelerde çocuklar okullarına devam etmemekte, bu çocuklar sağlık hizmetlerinden yararlanmamakta ve zor şartlarda yeme içme imkanları kısıtlı bir şekilde hayatlarını idame ettirmektedirler. Mevcut ortamlarında temiz suya erişimlerinin olmadığını ve bunun ishal, hepatit gibi hastalıkları tetiklediğini vakaların arttığı da veriler arasında yer almaktadır. Çocukların birebir savaş alanında çatışmaların bizzat içinde olup savaşın her anına şahit olduğu bombaların altında temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamadan ailelerinden de kayıp vermiş olmalarına karşın hiçbir psiko destek almadan salt yaşam mücadelesi verdiklerini apaçık şekilde görmekteyiz.
Uluslararası yasal mevzuatın yeterli ancak kayıtsız kaldığı bu dönemde hukukun gözetmesi gereken hak ihlalleri bir bir önümüze gelmektedir. Kınamadan öteye geçemeyen var olan ama uygulama alanı bulamayan bir yasal mevzuattan ibaret hukuk. Birleşmiş Milletler gibi pek çok kurum çocuk hakları sözleşmesi kapsamında projeleriyle, her çocuğun eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçlara erişimi ve korunması için çalıştığını ifade etse de aktif çalışmalar yetersiz kalmaktadır. UNICEF, olumsuz koşullarda yaşayan çocuklarla ilgili bir araştırma yaptıktan sonra, "Geriye dönüşler, kabuslar, agorafobi: Çocuklar bile savaşın sonuçlarından muaf değil, Çocuklar travma geçiriyor ve korku içinde." diye bildiri yayınlamakta.
Karmaşık, yetersiz ve bazen de güncelliğini yitirmiş uluslararası hukuk sistemi, ölümlere, tutuklanma, istismar ve şiddet riski altında olan çocuklara yönelik hak ihlallerinin sürdürülmesine neden olmaktadır. Dünyada pek çok ülkede çatışmalarda çocuklar askeri işgalinin doğal bir parçası olan yaşam haklarından, eğitim haklarından, yeterli barınma haklarından ve sağlık hizmetlerine erişim haklarından sürekli olarak mahrum bırakılmaktadır. Mevcut düzende pek çok yerde Çocuk hakları ihlali gerçekleşmekte ve savaş suçu olsa da neticede cezasız kalmaktadır. Oysaki Çocuk Hakları Evrenseldir.
Hayatımızın her anına ayrı bir değer biçerken, var olmayı sorgularken ve yaşama hakkımıza tutunmuş ve geleceğimize bu kadar bağlıyken bir yerlerde Çocuklar ölüyor.
foto by: Bahçeşehir Üniversitesi Hatice Atmaca
Av. Özlem Yıldız
İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi Üyesi