Kıbrıs Projesi: Doğu Akdeniz’de Stratejik Üs, Küresel Finans ve Denizaltı Dengeleri
Kıbrıs, tarih boyunca büyük güçlerin stratejik çıkarlarının kesiştiği ada olmuştur. Günümüzde de Doğu Akdeniz’deki enerji kaynakları, NATO’nun genişleme stratejileri, küresel sermayenin finans merkezi arayışı ve denizaltı haritalarındaki değişimler, Kıbrıs’ın önemini daha da artırmıştır.
Son yıllarda Doğu Akdeniz’de yaşanan gelişmeler, Kıbrıs’ın yalnızca bölgesel değil, küresel düzeyde güç mücadelesinin merkezine oturduğunu göstermektedir. NATO’nun genişleme stratejileri, denizaltı savunma hatları ve küresel finansın yeni merkezleri arasındaki rekabet, Kıbrıs’ı önemli proje alanına dönüştürmektedir.
NATO’nun Doğu Akdeniz’deki Üs Planları
NATO, Rusya’nın Karadeniz’deki varlığını güçlendirmesi ve Çin’in küresel deniz yollarına yaptığı yatırımlarla birlikte, Doğu Akdeniz’de daha etkin varlık göstermek istemektedir. ABD ve İngiltere’nin Kıbrıs’taki mevcut askeri üsleri (Akrotiri ve Dhekelia), NATO’nun bölgedeki istihbarat ve hava gücü kapasitesinin önemli parçasıdır.
Son dönemde gündeme gelen projeler şunlardır:
Yeni NATO Üssü Tartışmaları: ABD, Yunanistan üzerinden Kıbrıs’a askeri tahkimat yapma politikası izlemesi, bölgedeki askeri varlığın yeniden şekillenmesi potansiyelini taşımaktadır.
İsrail ve Fransa’nın Katılımı: Fransa, Kıbrıs’ın Larnaka limanını stratejik amaçlarla kullanırken, İsrail de Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile savunma alanında iş birliklerini artırmaktadır. Bu gelişmeler, Doğu Akdeniz’deki ittifak yapılarını etkilemektedir.
Türkiye’nin Pozisyonu: Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) üzerinden bölgedeki askeri dengeyi koruma ve kendi stratejik çıkarlarını savunma yönündeki çabalarını aktif şekilde sürdürmektedir.
Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’de Denizaltı Stratejileri
Doğu Akdeniz, sahip olduğu enerji kaynakları ve stratejik denizaltı güzergahları nedeniyle küresel dengeleri doğrudan etkileyen kritik bölge haline gelmiştir. Özellikle şu konular öne çıkmaktadır:
Denizaltı Doğalgaz Hatları: İsrail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs arasında planlanan EastMed boru hattı projesi, Türkiye’nin hukuki ve siyasi gerekçelerle karşı çıkması ve projenin fizibilitesine ilişkin soru işaretleri nedeniyle duraklamış durumdadır. Alternatif enerji taşıma yolları ve projeler gündemdeki yerini korumaktadır.
Denizaltı Savunma Hatları: ABD, İsrail ve Yunanistan gibi aktörler, geliştirdikleri denizaltı izleme sistemleri ve teknolojileri aracılığıyla Doğu Akdeniz’deki denizaltı hareketlerini yakından takip ederek bölgesel kontrolü artırmayı hedeflemesi, bölgedeki denizaltı rekabetini kızıştırmaktadır.
Türkiye’nin Hamleleri: Türkiye, Mavi Vatan doktrini çerçevesinde denizaltı filosunu modernize ederek güçlendirmiş ve KKTC’nin uluslararası hukuktan kaynaklanan deniz yetki alanlarını koruma konusundaki kararlı politikalarını sürdürmektedir. Bu kapsamda sondaj ve araştırma faaliyetleri de devam etmektedir.
Küresel Sermaye ve Kıbrıs Finans Merkezi Projesi
Küresel finans dünyası, jeopolitik belirsizlikler ve ekonomik dalgalanmalar karşısında istikrarlı ve güvenli limanlar ararken, Kıbrıs adası önemli çekim merkezi olarak öne çıkmıştır. Son yıllarda gözlemlenen gelişmeler şunlardır:
Rus ve Çin Sermayesi: Özellikle Batı ülkelerinin uyguladığı yaptırımlar sonrasında, Rus ve Çin kökenli iş insanları ve sermaye grupları alternatif finans merkezleri arayışıyla Kıbrıs’a yönelmesi, Güney Kıbrıs’ın büyük offshore finans merkezi olarak konumunu güçlendirmiştir. Ancak uluslararası kara para aklama ve şeffaflık tartışmalarını da beraberinde getirmiştir.
KKTC’nin Finans Merkezi Olma Potansiyeli: Türk Lirası’nın değerindeki dalgalanmalar ve KKTC’nin uluslararası alanda tanınma sorunu gibi faktörler, finans merkezi olma sürecini yavaşlatsa da, özellikle dijital bankacılık, finans teknolojileri (fintech) ve kripto para birimleri gibi alanlarda yeni fırsatlar ve açılımlar mümkündür. Bu potansiyelin değerlendirilmesi için yapısal reformlar ve uluslararası entegrasyon çabaları önem taşımaktadır.
İngiltere’nin Rolü: Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden ayrılması (Brexit) süreci sonrasında, Londra merkezli bazı finans kuruluşları ve sermaye grupları, operasyonlarını yeniden yapılandırırken Kıbrıs’ı potansiyel geçiş noktası veya alternatif merkez olarak değerlendirmektedir. Kıbrıs’ın İngiliz hukuk sistemine yakınlığı ve vergi avantajları değerlendirmede rol oynamaktadır.
Kıbrıs, Doğu Akdeniz’de NATO üsleri, denizaltı enerji ve savunma projeleri ile küresel sermaye akışlarının kesiştiği, stratejik önemi giderek artan bölge haline gelmiştir. Türkiye’nin KKTC ile birlikte yürüttüğü politikalar, bölgedeki güç dengelerini şekillendirmeye devam ederken, ABD, İngiltere, Fransa ve İsrail gibi küresel ve bölgesel aktörler de Kıbrıs üzerindeki jeopolitik ve ekonomik hesaplarını sürdürmektedir.
Önümüzdeki yıllarda Kıbrıs, yalnızca stratejik askeri üs olmanın ötesinde, aynı zamanda küresel finans akışları ve enerji ticaretinin de önemli merkezlerinden biri olma potansiyelini taşımaktadır. Türkiye ve KKTC’nin süreçte proaktif ve etkin strateji izlemesi, hem Ada’nın geleceği hem de bölgesel dengeler açısından kritik önem taşımaktadır.
Mustafa ŞENTÜRK